De toekomst van de Nederlandstalige media in Brussel is meertaligheid

Een meertalige stad als Brussel heeft meertalige media nodig. De oplossing voor FM Brussel is niet om het op te doeken, maar om het te behouden en het meertalig te maken.

Wat vooraf ging

FM Brussel is ooit gestart als een studentenradio en is intussen uitgegroeid tot een stadsradio. Dit dankzij subsidies en vooral dankzij het werk en enthousiasme van de Brusselse radiomakers de afgelopen 15 jaar.

Vorig jaar is FM Brussel samen met andere Nederlandstalige media in Brussel ondergebracht onder de vzw Vlaams-Brusselse Media (VBM). Reclameman Marc Michils werd de eerste voorzitter. Te gast bij Polspoel op TV Brussel liet hij weten: ‘Wij gaan niet besparen en dat is mij gegarandeerd door de bevoegde ministers’. Een jaar later wordt dit een heel ander verhaal. Maar goed, wie verschiet hiervan? Weinigen, denk ik.

Het afgelopen jaar heeft VBM aan een ‘strategische oefening’ gewerkt. Hierbij waren de journalisten van VBM niet betrokken. Dat vond de raad van bestuur niet nodig.

Op 9 juni kwam geheel onverwacht het nieuws dat Anne Brumagne, hoofdredactrice van Brussel Deze Week, werd ontslagen. Ze zou niet passen in de nieuwe plannen van Michils en Michel Tubbax, CEO van VBM en toevallig ook een reclameman. Brumagne wil inhoud en verdieping behouden, de reclamemannen willen dat VBM meer inkomsten genereert en zich meer met Vlaamse pendelaars bezighoudt dan met Brussel zelf. Indien het over Brussel zou gaan, dan is dat om Brussel in Vlaanderen te verkopen.

Concreet betekent dat voor Brussel Deze Week: de krant moet een pak dunner worden, luchtiger en reclame mag niet langer achteraan komen, maar moet helemaal vooraan.

Brumagne kon haar oren en ogen niet geloven dat de heren marketeers dat van plan waren en liet weten dat ze niet akkoord kon gaan met dergelijke plannen waarvan journalistiek de dupe is. Ze mocht per direct vertrekken.

Het nieuws was nog helemaal vers toen een uur later naar buiten kwam dat FM Brussel eind deze maand wordt opgedoekt. Bovendien werd er bevestigd dat minstens vijf tot zeven vaste medewerkers van VBM ontslagen zullen worden tegen eind juni, de tientallen freelancers wil VBM deze zomer ook allemaal kwijt, zo ook de nog talrijkere vrijwilligers bij FM Brussel die verschillende weekendprogramma’s in elkaar steken.

Tafel op drie poten

De dag na het nieuws was er een vergadering met Michilis en Tubbax nadat het voltallige team van VBM het ontslag had gevraagd van CEO Tubbax. De opening van de vergadering van Michilis was eentje om niet snel te vergeten. Hij liet weten dat dit geen gemakkelijk gesprek zou worden omdat de werknemers ‘emotioneel waren’. Hijzelf en Tubbax niet natuurlijk, zij zijn rationeel. Misschien omdat ze geen voeling hebben met de journalisten en de mediawereld.

In feite zag CEO Tubbax in Radio Donna, die overigens sinds 2009 niet langer bestaat, een directe concurrent voor FM Brussel. Het viel me ook op dat voorzitter Michils als hij het over VBM had steeds het woord bedrijf gebruikte, terwijl VBM een vzw zonder winstoogmerk is. Trouwens een vzw met CEO is toch maar raar als je het mij vraagt. Het meest treffende vond ik echter dat op de vraag waarom FM Brussel opgedoekt werd de beide heren geen antwoord konden (of wilden) bieden op de twee en een half uur durende vergadering.

De heren marketeers hadden een derde marketeer ingeschakeld om aan de werknemers en het publiek uit te leggen waarom ontslagen moeten volgen en FM Brussel best wordt begraven. Die derde marketeer was niemand minder dan Jan Callebaut. CEO Tubbax verzekerde de journalisten van VBM dat ze de beste man hadden gehaald ‘tegen een heel goede prijs’. Van de presentatie van de ‘strategische oefening’ van Callebaut werd niemand in de zaal een gram wijzer. En toen dit in alle rust aan Callebaut werd meegedeeld dreigde hij om te vertrekken. Hij nam zijn jas en deed die aan maar besefte uiteindelijk dat hij best bleef zitten.

Gedateerde feiten

Op de vraag waarom die vierde pot van VBM stuk wordt geslagen, had Sven Gatz, minister van media en Brussel, een paar uur eerder wel een antwoord gegeven. ‘FM Brussel heeft niet genoeg bereik’ zei hij in alle media. ‘Het dagbereik van FM Brussel ligt volgens de CIM-cijfers rond de 2000 personen. Feiten, geen mening’ zei de minister. Case closed.

Laten we het over die feiten hebben. Om te beginnen zijn de CIM-cijfers die Gatz aanhaalt maar ‘vergeet’ te vermelden gedateerd van 2009 en gaat het niet om 2000 personen maar minstens 3000 personen per dag. Michaël Debels, project manager bij CIM, liet aan De Morgen weten dat het cijfer dat Gatz aanhaalde gedateerd en niet representatief was, want ‘Onze methodes zijn niet geschikt voor kleinere radiostations. Daarom voeren we sindsdien geen metingen meer uit voor FM Brussel.’

Bovendien weet ,wie bekend is met de CIM-cijfers, dat je deze cijfers, gezien de methodologie en zeker als het gaat over metingen bij Nederlandstaligen in Brussel, best met een korreltje zout neemt.

Gatz en zijn marketeers hebben op basis van gedateerde en niet representatieve cijfers de beslissing genomen om FM Brussel te begraven. Een blunder van formaat.

Verwacht van mij geen bereikcijfers maar als Brusselaar die regelmatig naar FM Brussel luistert, kan ik Gatz en zijn marketeers verzekeren dat honderden andere Brusselaars, ook niet-Nederlandstaligen naar die radio luisteren. Vooral tijdens het weekend luisteren zij naar muziekprogramma’s die gemaakt worden door een divers team vrijwilligers. Ik ben een van die vrijwilligers die elke zaterdagavond een uur lang muziek uit de hele wereld op FM Brussel speelt. Op welke andere radio in België kan je een uur lang Afrikaanse, Arabische of Braziliaanse muziek luisteren? Geen enkele.

Feiten zijn kwantitatief, maar ook kwalitatief. Hierover geen woord bij Gatz en de marketeros. Het grootste radiotalent vandaag bij Studio Brussel, Radio 1, Radio 2 enzovoorts heeft hun eerste stappen in de radiowereld bij FM Brussel gezet. Want zoals Gatz zelf ook toegaf: FM Brussel werkt in de diepte. FM Brussel is belangrijk in Brussel omdat het een medium is dat de Brusselaars verbindt. Het heeft oog voor allerlei projecten in de stad rond jongeren, integratie, sport, kunst… FM Brussel gaat op zoek naar de Brusselaars met programma’s zoals ‘De vliegende reporter’.

Twee centrale argumenten van de marketeers zijn digitalisering en besparingen. Ze denken dat je een radiostation zoals FM Brussel kan vervangen door af en toe audiofiles te uploaden op een internetpagina. De besparingen noemen ze ‘onvermijdelijk’ alsof ze een natuurkracht zijn.

Wat dan wel?

Het voltallige team van VBM heeft het plan van de marketeers verworpen en zij vragen dat er een nieuw plan komt waar ze wel inspraak krijgen.

Dit is een hele belangrijke stap vooruit. Het is niet de raad van bestuur en ook niet de marketeers die elke dag de krant, radio en tv zullen maken, maar de journalisten. Indien er verandering komt, is hun inbreng essentieel.

Ten tweede is digitalisering nodig, maar je moet natuurlijk opletten dat je geen mensen uitsluit. Niet iedereen in Brussel is mee met die digitalisering. Bovendien hangt de digitalisering grotendeels aan de merknaam. Audiofiles op een pagina plaatsen is niet hetzelfde als audiofiles van FM Brussel die op ether zijn uitgezonden online plaatsen. Ik spreek hier uit eigen ervaring met mijn radio programma. De oplossing is dus een en/en verhaal. Je behoudt de ether en je verbetert de digitalisering. Hiermee ga je meer mensen bereiken in en buiten Brussel.

Ten derde is er een sterk punt in het strategisch plan van de marketeers. Als het goed is, moet het ook gezegd worden. Dat is het aspect van de meertaligheid. Afgaand op het succes van Agenda Magazine dat drietalig werkt, Nederlands, Frans en Engels, willen ze meertaligheid gebruiken voor de tv en de website. Dit is tegelijk ook de oplossing voor FM Brussel. Het bied meer ruimte voor meertaligheid en zorgt ervoor dat de website ook meertalig is. De meertaligheid zal voor een serieuze boost aan luisteraars zorgen.

Ten vierde moet er bij Brussel Deze Week, Agenda Magazine, TV Brussel en FM Brussel ook meer aandacht komen voor de diversiteit van de stad. Van menselijke tot muzikale diversiteit. Een kans die ze beter kunnen benutten.

Deze keuzes vragen een kleine investering, maar ze zijn het waard. Dus beste Sven Gatz en Pascal Smeet neem je verantwoordelijkheid. Meertaligheid is niet alleen de toekomst van VBM, het is ook de toekomst van Brussel.

Bleri Lleshi is politiek filosoof en auteur van o.a De neoliberale strafstaat, EPO, 2014. Momenteel werkt hij aan een boek over racisme. Zijn blog vind je hier en je kan hem volgen op Facebook en Twitter