Samira Azabar is sociologe en activiste. Momenteel werkt ze bij vzw Motief en is ook actief in Baas over Eigen Hoofd, een feministische divers actiefplatform. Op 12 maart treedt ze in gesprek met Evie Embrechts over de toekomst van het feminisme in Muntpunt.
Rabia Uslu: Wat is volgens jou feminisme? Kan je je terugvinden in bepaalde feministische stromingen?
Samira Azabar: Feminisme is voor mij een beweging die streeft naar een andere wereld waar de huidige ongelijke machtsverhoudingen en onderdrukkingen van vrouwen als onrecht beschouwd wordt en zich hiertegen actief verzet. We leven nog steeds in een patriarchale samenleving waar de keuzevrijheid van vrouwen beperkt is en structuren nog steeds onderdrukkend werken. Je merkt dit al snel door bijvoorbeeld na te gaan wie de norm is maar ook normen bepaalt in onze samenleving. Hoewel de term feminisme onder sommige groepen niet als legitiem ervaren wordt, omwille van het dominant denken hierrond : het wordt vaak – ten onrechte- geassocieerd met ‘westers’ en ‘areligieus’.
Ik heb vooral sympathie voor de feministische stromingen die durven opkomen voor radicale gelijkheid, patriarchale/onderdrukkende structuren in vraag stellen en zich hiertegen verzetten, een klassenanalyse maken, racisme aan de kaak stellen en tevens ook het legitiem achten om inspiratie te putten uit ongeachte welke emancipatorische ideologie, hetzij religieus hetzij areligieus. Je hebt verschillende stromingen die hierin sterk zijn o.a. de zwarte beweging, radicaal feminisme, moslimfeminisme etc.
RU: ‘Feminisme dekoloniseren’ is een zin die vaak voorkomt, kan je dit misschien toelichten.
SA: Het feminismedebat wordt vandaag de dag misbruikt voor politieke doeleinden. Anderzijds zit het westers superioriteitsgevoel ook bij feministen er zeker nog in. In beide gevallen vertrekt men vanuit een westers model van vrouwenemancipatie dat als ‘universeel’ kenmerk van beschaving dient . Daartegenover staat de vrouwenonderdrukking in de rest van de wereld, die de westerse waarden en normen niet aanhangt en dus in se onderdrukt zijn. Westerlingen hebben vaak het gevoel dat ze ‘hun beschaving’ overal moeten brengen om vrouwen te gaan bevrijden. Niet enkel in andere landen, maar ook in België bij minderheidsgroepen. Zij moeten aangeleerd krijgen wat ‘werkelijke emancipatie’ inhoudt over de hoofden van betrokkenen heen. Denk maar aan het hoofddoekendebat waar vrouwen ‘bevrijd’ moeten worden van barbaarse moslimmannen, of de mannen die vrouwen intimideren in Brussel omdat ze zouden denken dat vrouwen minderwaardig zijn zoals in Femme de la rue. De discussie gaat niet over individuen, in een toch wel geïndividualiseerde samenleving, maar plots ging het over ‘moslims’ en ‘allochtonen’ die ‘beschaafd’ moesten worden door de ‘blanke mannen en vrouwen’. Het idee dat er slechts één universeel emancipatiemodel voor vrouwen ( het toppunt van de beschaving) is en dat ‘Westerse mannen en vrouwen’ dit in pacht hebben en anderen gaan ‘bevrijden’ wordt maar al te vaak misbruikt in geopolitieke context. Zoals oorlog voeren om democratie en vrouwenrechten te brengen in die niet-Westerse landen terwijl er andere motieven spelen. Vaak door mannen die in eigen kring niet echt bekend staan als galante witte ridders, maar ook door ‘witte’ vrouwen die werkelijk geloven het toppunt van de beschaving bereikt te hebben terwijl ze doordrongen zijn door het imperialistisch gedachtegoed.
RU: Kan religie als inspiratiebron dienen voor de feministische strijd?
SA: Uiteraard, er zijn verschillende feministische stromingen die weigeren het kind met het badwater weg te gooien en juist ijveren voor een andere lezing/interpretatie van religieuze teksten. Sommigen willen een meer ‘vrouwvriendelijke’ lezing, anderen wijzen het patriarchaal denken in religieuze teksten eigen aan de context, weer anderen wijzen met de vinger naar voornamelijk mannelijke theologen en eisen hun ruimte als vrouwelijke theologen op. Dus er is enorm veel beweging binnen religieuze kringen die de emancipatie van vrouwen ten goede komen. Maar ook breder gaan en de lezing van een heilig boek niet enkel als vrouw-zijn benaderen, maar vanuit verschillende rollen en deelidentiteiten die maken wie ze in hun volledigheid zijn.
RU: Intersectionaliteit is een belangrijke term binnen het feminisme, hoe kunnen we dit realiseren? Zie je hier misschien ook de pijnpunten van het feminisme in?
SA: Het kruispuntdenken gaat ervanuit dat er verschillende elementen zijn die je maatschappelijke positie bepalen : niet enkel geslacht, maar ook afkomst, klasse, religie en ga zo maar door. Of anders gezegd: het kruispuntdenken analyseert verschillende vormen van onderdrukking tegelijkertijd. Die verschillende vormen van onderdrukking kruisen en versterken elkaar. Bijvoorbeeld zwarte vrouwen en moslimvrouwen worden dubbel gediscrimineerd nl. zwart en vrouw zijn of moslima en vrouw zijn. Indien ze arm zijn, is er sprake van driedubbele discriminatie.
Er zijn vele vrouwen die zich gewoonweg niet aangesproken voelen omdat het dominant feministisch denken zich vooral focust op witte (middenklasse) vrouwen. Sojourner Truth, een zwarte activiste in tijden van slavernij, is bekend geworden met haar speech Ain’t I a woman?. Ze sprak de toenmalige vrouwenbeweging aan omdat ze haar enkel als vrouw zouden aanspreken, en zo er vanuit gingen dat haar positie zou verbeteren. Terwijl ze ook op andere niveaus te maken kreeg met uitsluiting en onderdrukkende systemen. Ook vandaag merken we in het doelgroepenbeleid, dat het meer dan ooit nodig is om mensen te benaderen vanuit verschillende insteken en niet enkel vanuit één deelidentiteit. Het is de combinatie die maakt wie je bent en wat je positie inhoudt, en bijgevolg welk beleid nodig is om onderdrukkende systemen onder de loep te nemen en mensen te bevrijden. Het kruispuntdenken laat ons toe om een degelijke machtsanalyse te maken en de wereld beter te omvatten.
Het huidig feministisch gedachtegoed speelt hier onvoldoende in met alle gevolgen van dien. Naar mijn mening ook omdat deze houding de vruchten hiervan afwerpt voor bepaalde groepen, zeg maar privileges in stand houdt. Witte vrouwen kunnen, voor zover ze het kruispuntdenken niet in acht nemen, een extreem liberale houding aannemen: de samenleving levert genoeg kansen voor wie ze wil omdat het land in kwestie een degelijk wettelijk arsenaal heeft om vrouwen vooruit te helpen, ze dienen zich of hun systeem niet te bevragen, maar bovendien verliezen ze een groot concurrentieel deel op onder andere de arbeidsmarkt door o.a. het hoofddoekenverbod.
RU: Wat is jouw toekomstvisie over feminisme? Ben je hoopvol voor de toekomst van het feminisme?
SA: In een context waar men doet alsof we in een post-feministische samenleving leven (vrouwen werden onderdrukt, toen kwam het feminisme, nu zijn ze bevrijd/geëmancipeerd) is het gevaar groot dat vrouwen zich niet bewust zijn in welke samenleving ze vertoeven. Vooral als men steeds vergelijkingen maakt met Saoedi-Arabië waar ‘vrouwen niet eens mogen autorijden’. Maar tegelijkertijd merk ik dat er meer en meer bewuste vrouwen zijn die meer analyses maken, meer de huidige machtsstructuren bekritiseren en onderdrukkende systemen weg willen werken.
Hoe onderdrukkender systemen worden en hoe groter het aantal slachtoffers, hoe groter de kans op verzet en allianties.
RU: Welke boodschap wil je zeker meegeven aan de lezer?
SA: Indien we pretenderen democratisch te zijn, dan kunnen we niet anders dan onze werkelijkheid consequent onder de loep nemen en af te toetsen aan deze specifieke toetsstenen. Zij die geloven dat we in een feministische samenleving vertoeven moeten maar de nodige statistieken erbij nemen …
Interview / Rabia Uslu
Op 12 maart in Muntpunt treedt Samira Azabar in gesprek met Evie Embrechts over de toekomst van feminisme.
Alle informatie kan u hier vinden.
https://www.muntpunt.be/agenda/muntpunt-programma/lezing-en-debat
https://blerilleshi.wordpress.com
Bleri Lleshi's Blog 