‘ Everyone wants to be accepted by a world that is unacceptable’ (Boona Mohamed)
Hét ‘allochtone’ meisje wordt binnenshuis opgesloten: ofwel kokend ofwel al playbackend dansend voor de spiegel in haar slaapkamer. Ze is ‘zedeloos’ : ze drinkt niet, ze rookt niet , ze doet niet aan sport (zwemmen en joggen) en kleedt zich niet al te verleidelijk . Make-up is uit den boze, zeker in combinatie met een hoofddoek. Vriendjes hebben mag niet en het taboe overheerst het gezond (nieuwsgierig) verstand om over seksualiteit te praten. Op vakantie zonder chaperonne is not done, en netwerken is niet aan haar uitbesteed. Zuiver tot op de graat, of toch niet? Hét allochtone meisje zou naar dit alles verlangen. Haar culturele en religieuze identiteit is als het ware een hindernis om de ‘ware verlichting’ te bereiken nl uitgaan en zich amuseren. Het toppunt van de beschaving en emancipatie?! Aldus Fatmagül Dinc, columniste op de blog van Bleri Lleshi.
Haar omgeving en sociale druk zou haar fataal zijn: ze is niet in staat om eigen keuzes te maken, of te zorgen voor haar eigen bevrijding. Hét allochtone meisje zou gered moeten worden van de barbaarse onderdrukking door cultuur en/of religie, door galante ridders of sterke vrouwen die beter dan hét allochtone meisje weten wat goed voor haar is. Laat duidelijk zijn dat hét allochtone meisje niet bestaat, ze is enkel een fictief personage om het wij-zij denken kracht bij te zetten.
Het dominant discours rond hét onderdrukte allochtone meisje vindt niet enkel bij witte vrouwen ingang, maar meer en meer ook bij ‘allochtone’ mannen en vrouwen. Al decennia geleden waarschuwde Paolo Freire ons voor het bezet denken dat geleidelijk aan binnensluipt : als mensen vaak genoeg herhalen dat een religie/cultuur per definitie onderdrukkend is, dan is de kans groot dat mensen hierin meegaan. Meer nog: ze gaan zich zelfs zo gedragen en/of zich schamen voor hun culturele bagage. Veralgemeningen en ‘het Westers ideaaltype’ halen dan de boventoon, vooral als men eigen persoonlijke ervaringen extrapoleert naar een hele culturele gemeenschap.
Diversiteit binnen diversiteit
Men gaat trouwens vaak voorbij aan het idee dat die gemeenschap erg divers is. Of anders gezegd: er zijn meisjes die willen uitgaan en meisjes die liever thuisblijven, je hebt ook meisjes die willen uitgaan maar moeten thuisblijven. Je hebt meisjes die zich maquilleren, en andere die dat niet doen. Je hebt modebewuste meisjes en meisjes die andere dingen belangrijk vinden. Je hebt vrouwen met en zonder hoofddoek. Je hebt lopers, rokers, dansers, zwemmers e.a.
Maar wat houdt echte vrijheid werkelijk in? Wat is emancipatie? En wie bepaalt de invulling van deze concepten? Of meer nog, waarom willen we als vrouw bepaalde dingen? Omdat we er werkelijk naar verlangen? Of omdat we deel willen uitmaken van een groep, een samenleving waar bepaalde normen gelden en we ons daaraan willen onderwerpen? Zijn we ons bewust van de kaders waarin we leven, die neutraal/kleurloos lijken te zijn en als ‘normaal’ worden gepercipieerd? Maken we als vrouw een analyse van wat ons daaraan stoort, of vrezen we juist daarom uitgesloten te worden?Om af te wijken van ‘de norm’. Hebben we het lef om te analyseren, onderdrukkende/heersende ideeën in vraag te stellen en onszelf te bevragen?
In alle discussies rond emancipatie en vrije wil gaat men voorbij het idee dat eigen visies, waarden en normen vooral ook sociaal gestuurd worden. Onze verlangens en behoeftes worden bepaald door de samenleving waar we deel van uitmaken. We hebben allemaal een redelijk gelijk idee van wat succesvol zijn inhoudt namelijk goede studies, een fijne job, partner en kinderen, een huis en ga zo maar door. Het zijn geen normen die je zelf in het leven roept maar ideeën die leven waar je je aan conformeert – vaak ten koste van het eigen geluk. Kortom het liberaal zelfbeeld binnen een westerse context dat je zogezegd zelf bepaalt, bestaat gewoonweg niet.
Gehoorzaam en onderworpen
Dus onderdrukte meisjes en vrouwen vind je in alle culturen – ja ook witte – omdat heel wat structuren en verwachtingen vaak nefast werken voor vrouwen. Neem als voorbeeld de (vaak onuitgesproken) norm dat vooral vrouwen de zorg op zich moeten nemen, of deeltijds moeten werken. Of schoonheidsidealen. Het idee dat je als vrouw een keuze moet maken tussen ofwel kinderen ofwel een professionele carrière. Of het idee dat je als vrouw wellicht moeilijk bent als je geen partner hebt, dat je een mannenhater of harde tante bent. Ongeacht welke keuze je ook maakt, het schuldgevoel loert om de hoek. Terwijl mannelijke collega’s vaak niet eens voor die dilemma’s komen te staan.
Of het idee dat vrouwen best niet teveel (lees geen) andere partners hebben buiten de man die ze uiteindelijk huwen. Of de druk op vrouwen om zich te bewaren voor die ene, terwijl omgekeerd de regel niet geldt. Vrouwen kleden zich, volgens datzelfde idee, best niet al te aantrekkelijk want daar zouden ze eigenlijk onbewust signalen uitsturen om ‘lastig gevallen’ te worden. Om nog maar te zwijgen over een gemengde vriendenkring te hebben, of (te) sociaal zijn: je bent dan ‘gemakkelijk’.
Verschillende andere discussies afgelopen jaren hebben duidelijk gemaakt dat er werk aan de winkel is. Denk aan: ploetermama’s, supermama’s, 30 uren werkweek, seksisme, glazen plafonds, loonkloof, huiselijk geweld, discriminatie van vrouwen, dubbele standaarden e.a.
Vrouwen die vrij (willen) zijn proberen voor hun eigen te bepalen wat ze als bevrijdend ondervinden, tegen alle onderdrukkende normen en waarden die er zijn waar verwacht wordt dat ze aan beantwoorden. Er is meer en meer weerstand tegen een denken waar je leeft om te werken, een partner een must is, het idee dat kinderen krijgen ‘normaal’ is, dat vrouwen zich zedig horen te gedragen/kleden, zich niet mogen verzetten tegen onrecht in eigen kringen. Kortom weerstand aan een heersend denken in welke context ook waar vrouwen ruimte wordt ontnomen.
En cultuur kan een van de factoren zijn die ofwel onderdrukkend werken of bevrijdend, het werkt voor iedereen anders. Maar stellen dat een ‘plattelandscultuur’ of ‘allochtone’ cultuur per definitie onderdrukkend is en de Westerse cultuur bevrijdend ; is niets meer dan een bevestiging van het superieure-wij-vs-achterlijke zij denken waar niemand bij gebaat is.
Samira Azabar is sociologe en activiste
https://blerilleshi.wordpress.com
Bleri Lleshi's Blog 