Bleri Lleshi is niet de jonge academicus die probeert te behagen en zijn old-boys-network cultiveert. Zijn ambitie vertaalt zich niet in carrièreplanning, maar in maatschappelijke verandering. Zijn droom van een rechtvaardige stad is groots en meeslepend, en hij heeft betrekkelijk weinig geduld met al wie verantwoordelijk gehouden kan worden voor de obstructie van de mogelijkheden en voor het bestendigen van het onrecht.
Dit alles is uiteraard geen reden om De neoliberale strafstaat te lezen. Dat boek vraagt gewoon zelf om gelezen te worden. De summiere kennismaking met de auteur is nuttig voor iedereen die door het boek aangesproken wordt, positief of negatief. Het is immers geen afstandelijk academisch werk, het is een in de dagelijkse strijd geworteld onderzoek naar de structuren en redenen achter uitsluiting, repressie en verzet.
De neoliberale strafstaat is eigenlijk verschillende boeken in één omslag. Er is het boek over de jongeren in de stad –Brussel, in dit geval. Er is het boek over het neoliberalisme: de wortels, de opkomst, de impact. En er is het boek over de vervanging van de welvaartstaat door de strafstaat. Tot op grote hoogte kan je zeggen dat die drie boeken elkaar nodig hebben om het argument te funderen en tegelijk de concrete ervaring van de jongerenwerker in Brussel te kunnen duiden.
Het repressieve geweld en de veralgemeende criminalisering van jonge Brusselaars is geen accident, het zelfs niet louter een uiting van de botsing tussen stedelingen in een stad die hen nog niet toebehoort en ordehandhavers die angst hebben voor de stad die ze moeten bewaken. Het systeem zit veel dieper, argumenteert Bleri Lleshi, en het verzet tegen het concrete onrecht kan maar effectief zijn indien op die onderliggende structuren van uitsluiting en geweld ingegrepen wordt. Om dat te kunnen doen, moet de hegemonie van de TINA (there is no alternative) ideologie doorbroken worden, en daarvoor is kennis en inzicht nodig in de werkelijke belangen en dynamieken van de maatschappelijke en economische macht.
Toch zou het boek krachtiger geweest zijn indien het middenboek –over het neoliberalisme- tot zijn uiterste essentie herleid was, zodat het eigenlijke onderwerp –de jonge Brusselaars en wat hun ervaringen vertellen over de hele stad en maatschappij waarin ze opgroeien en toekomst moeten maken- scherper uit de verf zou komen. Ik vrees dat niet weinig lezers midden in het boek in het nogal ideologische drijfzand blijven steken en daardoor het zeer relevante derde deel niet halen. Dat zou zonde zijn.
Anderzijds zou de aantrekkingskracht van dat concrete verhaal er ook voor kunnen zorgen dat veel mensen die zich betrokken voelen bij die jone stedelingen door dit boek geconfronteerd worden met inzichten in het neoliberalisme die ze in de concrete sociale actie vaak ontberen. Als dat gebeurt, trek ik uiteraard mijn kritische bedenkingen hierboven in.
Op de voorstelling van De neoliberale strafstaat in Brussel, werd geopperd dat het boek tekortschiet in het formuleren van fundamentele alternatieven, dat het te veel blijft steken in concrete, pragmatische oplossingen. Daar ben ik het niet mee eens. Ten minste: ik vind concrete, pragmatische oplossingen voor reële problemen van actuele mensen geen tekort. Ik denk dat juist in die keuze de activist zichtbaar wordt die het –godzijdank- haalt van de academicus. Die laatste kan zich veel comfortabeler terugtrekken op de veilige grond van radicale, al dan niet utopische, voorstellen. Maar wie dag in dag uit samenleeft en werkt met de jongeren die zowel uitgesloten als (daarvoor) bestraft worden, kan zich zoveel intellectuele ruimte niet altijd veroorloven. Dat siert Bleri Lleshi en het maakt van De neoliberale strafstaat een minder ideologisch boek dan zijn titel laat vermoeden.
Recensie door Gie Goris in MO*, 4/11/14
https://blerilleshi.wordpress.com
Bleri Lleshi's Blog 