Hoe media en de publieke opinie socio-economische problemen culturaliseren

In dit land of beter gezegd in Vlaanderen, kan men geen echt debat voeren. Een andere mening of analyse kan gewoon niet. Neem nu het debat over Brussel en de problemen van de stad. Dat er grote problemen zijn, daarover zijn we het allemaal eens. Laten we eens een aantal vragen stellen in verband met deze problemen.

Een aantal logische vragen

De eerste logische vraag lijkt me de volgende: wat zijn de grootste problemen vandaag?

Als deze vraag is gesteld dan zijn de volgende drie vragen onvermijdbaar en even logisch. Wat zijn de oorzaken van deze problemen? Wat zijn de gevolgen van deze problemen? Welke oplossingen schuiven we naar voren?

Over de wat-vraag zijn we meestal eens. Waar we het niet eens over zijn en waarover we zelfs geen debat kunnen voeren is die tweede vraag, over de oorzaken van de problemen.

Waarom is er geen debat mogelijk over de oorzaken? Omdat men het niet eens over oorzaken mag hebben. Waar men het toch over de oorzaken heeft, worden wat duidelijk socio-economische problemen zijn, geculturaliseerd. Dit wil zeggen: de oorzaken worden gezocht in de cultuur, ‘ethnie’ en/of religie en niet in de armoede, uitsluiting, ongelijkheid. Als je er een andere mening op na houdt dan wordt er niet naar je geluisterd.

Het culturalistische discours

Als je zegt dat socio-economische problemen misschien wel socio-economische oorzaken hebben, word je niet alleen genegeerd, je wordt ook verweten dat je met een achterhaald links discours komt, een ‘pamperbeleid’ van het verleden. Als ik het woord ‘pamperbeleid’ hoor (en dit is vaak het geval) schiet me steeds de volgende bedenking te binnen: als de migranten en de armen in dit land ‘gepamperd’ werden, waarom is hun situatie vandaag dan nog steeds zo bijzonder slecht. Waarom is België één van de slechtste leerlingen van de Europese klas wat betreft ongelijkheid, onderwijs en armoede?

Waarom geloven we dat de problemen waarmee onze samenleving geconfronteerd wordt cultureel of religieus zijn? Er zijn verschillende redenen hiervoor. Ten eerste is dat momenteel het culturalistische discours domineert. Het maakt niet uit over welke soort problemen het gaat, men verbindt ze aan de cultuur van een bepaalde groep of gemeenschap. Ten tweede is er de rol van de media. De meeste informatie verkrijgen we van de media. Over heel wat zaken vormen we onze mening op basis van die informatie.

Mediamythes

Hier bestaan er echter twee mythes. De eerste is die van mensen die geloven dat hun mening niets te maken heeft met de informatie die ze verkrijgen uit de media. Het is ‘hun eigen’ mening die ze zelf hebben gevormd, geloven ze. De tweede mythe is die van objectieve journalistiek. Die bestaat niet. Elke journalist is subjectief want heeft ook een eigen mening, visie, ideeën en achtergrond. Een goede journalist is iemand die dit toegeeft en hiermee omgaat en binnen die subjectiviteit zo objectief mogelijk tracht te zijn.

Veel hoofdredacteurs of redacteurs schrijven ook editorials of columns voor hun eigen kranten. Denkt u dat de thema’s die ze kiezen en wat ze daarin zeggen de objectiviteit zelve is?

Ik blijf nog even bij de media. Wie veel aan bod komt in de media zijn politici. Heel wat informatie over allerlei zaken in onze samenleving vernemen we van hen. Als je in ons land -of landgedeelte in het geval van Vlaanderen- verblijft dan hoor je dus vooral centrumrechtse tot extreemrechtse politici. Het is wat zij vertellen en dus hun discours dat domineert. Bent u het niet met me eens?

Beeld u het volgende scenario in. De PVDA wordt in 2014 de grootste partij in Vlaanderen. Peter Mertens wordt een absoluut stemmenkanon, meer nog dan Yves Leterme en Bart De Wever. Die laatste en zijn partij halen zelfs de kiesdrempel niet. Denkt u dat in de jaren die volgen hetzelfde discours in de media zal domineren over economie, armoede, onderwijs, cultuur, jongeren, migratie…?

Uw lievelings opiniemakers en experts

Behalve de journalisten en de politici , komen we in de media vaak opiniemakers en zogenaamde ‘experts’ tegen. Maak een lijst van de namen die je kent. Die lijst zal niet lang zijn en die zal niet veel verschillen met die van je medeburgers. Het gaat om een groepje mensen dat vooral vertelt wat past in het huidige discours, wat dus in de lijn ligt van de geconstrueerde common sense. Als je dacht dat mensen zoals Carl Devos, Koen Schoors, Pascal Paepen, Marc De Vos (niet toevallig allemaal blanke mannen) de objectievelingen zijn, dan zit je verkeerd.

Het is vooral deze elite van media, journalisten, opiniemakers, experts die het publiek informeren. Het publiek vormt een eigen mening mede gebaseerd op hun informatie. Zo krijg je de publieke opinie. Iets wat achteraf diezelfde elite heel graag gebruikt: ‘Zo wil de publieke opinie’, ‘We gaan niet in tegen de publieke opinie’, ‘Volgens de publieke opinie’ enz.

Men zal dus nooit vertellen dat die publieke opinie een constructie is van een elite. Van een heel eenzijdige elite zelfs met als gevolg een evenzeer eenzijdige publieke opinie.

Laat me verduidelijken met een voorbeeld. Verschillende journalisten en opiniemakers reageerden op de problemen in Brussel. In de krant De Standaard deelden Mia Doornaert, Luckas Vander Taelen, Joost Vandecasteele (check: alle drie columnisten van De Standaard) een sneer aan sociologe Nadia Fadil over haar visie op seksisme in Brussel. Toen Nadia Fadil uiteindelijk toch besloot om te reageren publiceerde De Standaard haar opiniestuk niet wegens ‘niet actueel’. Toen haar opiniestuk op andere websites verscheen besloot De Standaard een paar dagen nadien om toch een verkorte versie van drie alinea’s te publiceren.

Dit is één van de zoveelste voorbeelden van hoe men in het Nederlandstalige medialandschap de spelregels bepaalt. Zeg je iets wat niet in hun plaatje past dan is het ‘niet actueel’, ‘geen ruimte’, ‘geen interesse’ enz.

Niet je dagelijkse analyse

Soms hangen diezelfde media aan je lijn. Maar alleen als het gaat over culturalistische thema’s of hun lievelingsthema, de islam. Een voorbeeld van agressie, een daad van homofobie door migrantenjongeren of een paar dorpsgekken zoals die van Sharia4Belgium zijn goed om u aan het woord te laten. En liefst om dan vooral je eigen gemeenschap streng te veroordelen zodat de blanke Belgen gerustgesteld worden.

Soms, maar dan heel soms, lukt het om in de media een andere analyse te laten horen. Wanneer de mediabaronnen goedgezind zijn, weet u wel. Maar beeld u even in in welke positie die mensen staan als ze een met een andere analyse komen wetend dat de burger al de hele tijd wordt gehersenspoeld door een bepaald discours en niets anders kent. In ons geval: hoe ver weg klinkt het als iemand het ook over de socio-economische oorzaken van onze problemen wil hebben, als je weet dat de mensen constant een culturalistich discours voorgeschoteld krijgen. Niet alleen is luisteren naar wat je zegt onmogelijk, de mensen reageren zelfs vijandig en vinden het ongehoord dat de media een forum bieden om met een dergelijke analyse of visie te komen. Geen wonder, ze zijn die andere dagelijkse analyse zo gewoon dat men voor al de rest doof en blind is geworden.

België, kampioen in ongelijkheid

Ondertussen, was de koof tussen armen en rijken nooit groter in ons land, de armoede groeit, 1 op 5 Belgen heeft het moeilijk de eindjes aan elkaar te kunnen knopen, de werkloosheid bij migrantenjongeren is hoger dan 30% (laag en –hooggeschoolden blijven achterop hinken), 1 op drie migrantenkinderen groeit op in armoede in België en daarmee scoort België het slechtst van de 34 landen die onderzocht werden in het laatste rapport van OESO.

Dit zijn de cijfers en achter de cijfers zit een realiteit. Die realiteit wordt schrijnender met de dag en met het culturalistische discours dat momenteel in Vlaanderen domineert zijn de problemen niet opgelost en zullen ze ook nooit opgelost raken. Misschien is het tijd om eindelijk een echt debat te voeren over de oorzaken van deze problemen en dringend een korte en lange termijn plan van oplossingen op te stellen en te realiseren.

Ik besef dus heel goed dat spreken over socio-economische factoren anno 2012 mij en anderen die hier op hameren niet bijzonder populair maakt. Men moet niet vergeten dat we anno 2012 ook middenin een sociale en economische crisis zitten die steeds harder toeslaat.

Wil dit zeggen dat we alleen socio-economische problemen en uitdagingen hebben? Neen, dat heb ik nooit beweerd. Ik zeg alleen dat momenteel hier de prioriteit moet liggen. Ik ben van mening dat cultuur, traditie, gewoonten en religie ook belangrijk zijn. Anders had ik in het verleden geen tientallen stukken en zelfs een boek gewijd aan thema’s zoals identiteit en interculturaliteit. Zo’n wereldvreemde marxist ben ik dus ook weer niet.

Bleri Lleshi is politiek filosoof

https://blerilleshi.wordpress.com/

https://www.facebook.com/Bleri.Lleshi

Twitter @blerilleshi